آیا دوران پلی استیشن 4 و ایکس باکس وان به پایان رسیده است؟
همه ما از عرضه پر فراز و نشیب ایکس باکس سری ایکس و اس و پلی استیشن در سال اول عرضه‌شان، آگاهیم. کمبود تراشه که ناشی از همه گیری ویروس کرونا بود، موجب سخت شدن تهیه کردن هر یک از آن‌ها شده بود و در بسیاری از مناطق هم احتکار کنندگان بسیاری از بازیکنان را مجبور کردند که هزینه بیشتری برای این کنسول‌های نسل نهم بپردازند. البته بیشتر این دردسرها مربوط به پلی استیشن 5 بود کنسول‌های نسل نهم ایکس باکس وضعیت بهتری را در این دوره داشتند. با این حال، در سال ۲۰۲۴، همه این وقایع به بخشی از تاریخ بدل شده‌اند و دیگر خبری از این مشکلات نیست و امروزه تقریبا به راحتی می‌توان هر کدام از این کنسول‌ها را در هر فروشگاهی خریداری کرد. اما وضعیت دیگری که شکل گرفت، این بود که به لطف این مشکلات، چرخه عمر کنسول‌های نسل قبل تمدید شد. انتظار می‌رفت که دوره انتقالی سازگاری کنسول‌ها با عناوین نسل قبل، با توجه به فاصله زمانی عرضه نسل گذشته و نسل نهم، در حدود دو سال به طول انجامد، اما حتی با اینکه تعادل عناوین انحصاری جدید این کنسول‌های مدرن تغییر کرده است، این دوره پس از گذشت چند سال، هنوز هم حس می‌شود.
در ژانویه سال ۲۰۲۱ انتظار می‌رفت که کمپانی سونی تولید تمامی کنسول‌های پلی استیشن 4 به جز نسخه ۵۰۰ گیگابایتی پلی استیشن 4 اسلیم، را متوقف کنند. همچنین این غول ژاپنی متعهد شد پشتیبانی از پلی استیشن 4 را برای حداقل سه سال دیگر ادامه دهد. تا ژانویه سال ۲۰۲۲، کمپانی مایکروسافت تولید کنسول ایکس باکس وان را متوقف کرده بود و در پاییز سال گذشته بود که این کمپانی آخرین کنسول‌های ایکس باکس وان اس دیجیتالی و ایکس باکس وان ایکس را راهی بازار کرد (البته توقف نسخه دیسکی ایکس باکس وان اس در این اطلاعیه اعلام نشده بود). طبق گزارش‌ها، در سال ۲۰۲۲ حدود یک میلیون دستگاه پلی استیشن 4 به تولید رسید و کنسول ایکس باکس وان است و مردم هنوز می‌توانند در سال ۲۰۲۴، کنسول ایکس باکس وان است را به صورت مستقیم از کمپانی مایکروسافت خریداری کنند. بدیهی است که کمبودهایی که این دو کمپانی در خط تولید نسل فعلی کنسول‌هایشان متحمل شدند، به آن‌ها اجازه نداد که تولید سخت‌افزار قدیمی خود را به صورت کامل متوقف کنند. البته این موضوع برای کمپانی سونی، اهمیت بالاتری داشت، زیرا پلی استیشن در آن دوره مشغول توسعه تعداد قابل توجهی از عناوین میان نسلی بود.
با اینکه امروزه کنسول‌های نسل نهم هر دو کمپانی به راحتی در دسترس هستند، اما نکته اینجاست که این انتقال به نسل جدید، با توجه به آمار و ارقام دستگاه‌های فروخته شده، انتقالی آهسته محسوب نمی‌شد. تا دسامبر سال ۲۰۲۳، کمپانی سونی حدود ۵۳ میلیون دستگاه پلی استیشن 5 را به فروش رساند. البته اوضاع برای کمپانی مایکروسافت این چنین نبود و با اینکه این کمپانی آمار فروش خود را محرمانه نگه می‌دارد، تخمین زده می‌شود که تا آن تاریخ، حدود ۲۷ میلیون دستگاه ایکس باکس سری ایکس و اس را به فروش رسانده است. با این حال، هر دو کمپانی با چالش بزرگی مواجه بودند که در آن بازیکنان به شکلی آهسته به جدیدترین نسل کنسول‌های خانگی جذب می‌شدند. برای مثال، کمپانی سونی و بازیکنان فعال در پلی استیشن 4 را در نظر بگیرید. طبق گزارش‌ها، تا سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۲، هنوز ۹۲ میلیون بازیکن در کنسول‌های پلی استیشن 4 به بازی کردن می‌پرداختند. با توجه به اینکه این کنسول در کل چرخه طول عمرش، ۱۱۷ میلیون واحد فروش داشته، این آمار مقداری قابل توجه محسوب می‌شود. اگرچه شاید این رقم در دوره فعلی پایین‌تر است، اما اگر آمار کلی فروش پلی استیشن 4 را از تعداد پلی استیشن 5 های فروخته شده کم کنیم، می‌توان تعداد بازیکنان احتمالی پلی استیشن 4 را تخمین زد که چیزی در حدود ۶۴ میلیون بازیکن می‌شود. با اینکه این احتمال که تمامی بازیکنان حاضر در پلی استیشن 5، کنسول‌های پلی استیشن 4 خود را کاملا رها کرده‌اند، تقریبا غیر ممکن به نظر می‌رسد، اما باید توجه داشت که این تخمین برای نشان دادن این حقیقت است که حدودا چه میزان از بازیکنان هنوز در پلی استیشن 4 به بازی کردن می‌پردازند.
تا دسامبر ۲۰۲۳، ۵۸ میلیون دستگاه از کنسول‌های ایکس باکس وان به فروش رسید که چهار میلیون دستگاه از آن‌ها، مربوط به فروش در سال ۲۰۲۰ و سال ۲۰۲۱ است. نکته جالب اینجاست که حدود ۳۲ درصد (۲۰٫۸ میلیون) از دارندگان پلی استیشن 4، صاحب کنسول‌های ایکس باکس وان نیز هستند. در حال حاضر گزارش‌ها نشان می‌دهند که شبکه ایکس باکس مایکروسافت دارای ۱۲۰ میلیون کاربر فعال ماهانه است. اگر آمار فروش ۲۷ میلیونی کنسول‌های نسل نهم این کمپانی را از این مقدار کم کنیم، به عدد ۹۳ میلیون کاربر ماهانه می‌رسیم که روی ایکس باکس وان، کامپیوترهای شخصی و دیگر پلتفرم‌های مربوط به بازی این کمپانی، به بازی کردن می‌پردازند. البته باز هم توجه داشته باشید که این آمار محاسبه شده به هیچ وجه دقیق نبوده و فقط برای درک موضوع این تخمین زده شده است.
این اعداد و ارقام فروش و کاربران فعال، اعداد بسیار بزرگی هستند می‌توان از آن‌ها نتیجه گرفت که در سال ۲۰۲۴، میلیون ها بازیکن در سراسر دنیا وجود دارند که در کنسول‌های نسل قبل به بازی کردن می‌پردازند که موضوعی قابل توجه است. هم کمپانی مایکروسافت و هم کمپانی سونی، حتی با وارد شدن به سال چهارم چرخه عمر کنسول‌های بازی نسل نهم، هنوز نمی‌توانند به غربال چنین آمار قابل توجهی بپردازند. بنابراین، این سؤال که آیا کنسول‌های پلی استیشن 4 و ایکس باکس وان، کنسول‌هایی منسوخ شده محسوب می‌شوند یا خیر، تا حدودی بحث برانگیز است. اما سؤال اصلی را می‌توان چنین عنوان کرد که آیا عناوین میان نسلی دوام خواهند آورد یا خیر ؟ آیا تمرکز استودیو‌های سازنده بازی روی سختافزارهای نسل قبلی و نسل فعلی، می‌تواند منجر به فقدان نوآوری شود ؟ آیا توسعه‌دهندگان با توجه بیش از حد بر ساخت عناوینی برای سختافزارهای نسل قبل، از تمامی امکاناتی که کنسول‌های نسل نهم ارائه می‌دهند، چشم پوشی می‌کنند ؟
کنسول‌های نسل نهم هر دو کمپانی مایکروسافت و کمپانی سونی، سخت‌افزارهایی فوق‌العاده قدرتمند هستند. از نظر تئوری، آن‌ها می‌توانند به راحتی از نسل قبلی پیشی بگیرند. این موضوع که عناوین استودیو‌های شخص اول و ثالث در سخت‌افزاری ده ساله، عملکرد پایینی دارند بر کسی پوشیده نیست. برخی از عناوین در حین اجرا روی پلی استیشن 4، نرخ فریم ثابت ۳۰ فریم بر ثانیه را در کیفیت 1080p ارائه می‌دهند. بازی Horizon Forbidden West در حین اجرا روی کنسول نسل هشتم کمپانی سونی، توانایی ارائه کیفیت Full HD محلی را ندارد. بازی Elden Ring در حین اجرا روی ایکس باکس وان، به شدت با لگ همراه است که نشان دهنده سن بالای سخت‌افزار نسل هشتم کمپانی مایکروسافت است. مطمئنا نیازی هم نیست که خیلی به عملکرد بازی Cyberpunk 2077 روی کنسول‌های نسل قبل هم بپردازیم، زیرا با وجود عرضه به روز رسانی ۲٫۰ استودیو CD Projekt Red، این بازی هنوز نتوانسته عملکرد مد نظر این توسعه دهنده را روی پلی استیشن 4 و ایکس باکس وان، به نمایش بگذارد.
اتهامی که به سازندگان بازی زده می‌شود، این است که آن‌ها به صورت عمدی از قابلیت‌های کنسول‌های نسل فعلی، از جمله Ray Tracing و اجرای بازی در کیفیت 4K و نرخ فریم ۱۲۰ فریم بر ثانیه، استفاده نمی‌کنند تا عناوینشان با سختافزارهای نسل قبل، سازگار باشد. اما آیا چنین چیزی حقیقت دارد ؟ آیا به منظور استفاده از قابلیت‌های کنسول‌های نسل نهم، توسعه عناوین میان نسلی باید متوقف شود ؟
در طراحی گیم‌پلی برخی عناوین، شواهد واضحی وجود دارند که نشان می‌دهند این بازی‌ها با در نظر گرفتن پلتفرم‌های قدیمی، توسعه یافته‌اند. برای مثال، می‌توان به صفحه‌های بارگذاری مخفی اشاره کرد که هر زمان شخصیت بازی در محیطی جدید قرار می‌گیرد، به نمایش در می‌آیند. بازی Final Fantasy 7 Remake یکی از عناوینی است که حضور صفحه‌های بارگذاری پنهان، در آن قابل مشاهده بود. اما آیا چنین چیزی یک مشکل محسوب می‌شود ؟ آیا استفاده از چنین ترفند‌هایی، تا زمانی که تجربه بازیکنان خدشه دار نشود، چیز بدی است ؟ آیا وجود صفحه‌های بارگذاری مخفی، موجب شکل گیری مشکل مهمی می‌شوند ؟
همچنین اتهامات دیگری هم وجود دارد که توسعه‌دهندگان در ابتدا عناوین خود را بر پایه سختافزارهای نسل قبل توسعه می‌دهند و سپس، آن‌ها را برای نسل جدید ارتقا می‌دهند. اما باید گفت که عناوینی همچون بازی Resident Evil Village وجود دارند که با در نظر گرفتن سخت‌افزار نسل فعلی، توسعه یافته‌اند و سپس برای کنسول‌های نسل هشتم بهینه شده‌اند. از طرفی دیگر، اجرای عناوینی مانند بازی The Callisto Protocol روی سخت‌افزار قدیمی، با ارائه عملکردی پایین همراه هستند. تغییر ناگهانی وضوح بافت اشیا در بازی، نرخ فریم پایین‌تر، محیط‌های ساده شده و کیفیت پایین سایه‌ها، از جمله مشکلاتی هستند که در حین اجرای این بازی در کنسول‌های نسل هشت، تجربه می‌شوند. اما با توجه به سخت‌افزار مدرن کنسول‌های نسل نهم، این مشکلات در حین اجرای این بازی در پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس و اس، دیده نمی‌شوند.
شاید تا یکی دو سال پیش، توسعه‌دهندگان عناوین خود را با در نظر گرفتن سخت‌افزار نسل قبل، توسعه می‌دادند، اما همانطور که قبلا گفتیم، وضعیت تغییر کرده و عناوین بیشتری برای کنسول‌های نسل نهم توسعه یافته‌اند. برای مثال، بازی Marvel’s Spider-Man 2 فقط برای پلی استیشن 5 منتشر شد. استودیو Insomniac اعلام کرده بود که قصد دارد تنها روی مدرن‌ترین کنسول کمپانی سونی، تمرکز داشته باشد تا بتواند از توانایی‌های فنی آن نهایت استفاده را ببرد. با توجه به آن، اگر قرار بود بازی Marvel’s Spider-Man 2 برای پلی استیشن 4 هم عرضه شود، شاید این بازی عملکرد کلی پایین‌تری را در هر دو کنسول ارائه می‌داد و برخی از نو‌آوری‌ها در این بازی دیده نمی‌شد. علاوه بر این، استودیو با این کار توانست به جای مشغول نگه داشتن بخشی از نیرو متخصص خود در جایی دیگر، از تمام متخصصین خود برای توسعه این بازی در پلی استیشن 5، استفاده کند.
البته حضور نسخه‌های سبک‌سازی شده‌ای برای پلی استیشن 4 و ایکس باکس وان، چیزی غیر معمول نیست. برای مثال بازی Hogwarts Legacy را در نظر بگیرید. این عنوان تنها پس از چند عرضه در کنسول‌های نسل فعلی، برای سختافزارهای نسل هشتم نیز منتشر شد. کمپانی مایکروسافت هم با اجازه دادن به بازیکنان برای دسترسی به جدیدترین عناوین، بدون نیاز به ارتقا یافتن به سخت‌افزاری جدید، رویکردی متفاوت را در پیش گرفته است. به عنوان مثال، بازیکنان می‌توانند از طریق قابلیت استریم گیم پس، در کنسول‌های ایکس باکس وان خود به اجرای عناوینی مانند بازی Starfield یا بازی Forza Motorsport بپردازند.
با توجه به اینکه تمامی بازیکنان حاضر در پلتفرم‌های کمپانی مایکروسافت، برای اجرای به روزترین بازی‌ها، به یک اتصال اینترنتی قوی و پر سرعت نیاز دارند، این سؤال مطرح می‌شود که آیا جریان به طور کلی به سمتی در حال حرکت است که در نهایت کنسول‌ها منسوخ خواهند شد ؟ البته پاسخ این سؤال خارج از چهارچوب‌های این مطلب است و شاید در آینده به آن پرداخته شود. اما اگر شواهد توجه کنیم، خیر، پلی استیشن 4 و ایکس باکس وان هنوز منسوخ نشده‌اند. در واقع، با توجه به آمار و ارقام تقریبی ارائه شده در این مطلب، می‌توان فهمید که میزان بازیکنان حاضر در کنسول‌های نسل هشتم، هنوز بیشتر از بازیکنان کنسول‌های نسل فعلی است. از این رو، هیچ دلیلی وجود ندارد که کمپانی‌های سازنده بازی، از جمله کمپانی مایکروسافت و کمپانی سونی، از انتشار عناوین جدید در این سختافزارهای قدیمی خودداری کنند. اینکه این وضعیت تا کی به طول خواهد انجامید نامشخص است. اما با توجه به شروع ارائه عناوین انحصاری کمپانی مایکروسافت در دیگر پلتفرم‌ها و تلاش کمپانی سونی برای عرضه یک مدل به روز شده از پلی استیشن 5 در دوره‌ای که هیچ عنوان انحصاری شخص اولی جدیدی برنامه ریزی نشده است، باید گفت که به نسبت وضعیت این دو غول صنعت بازی در دهه پیش، آینده آن‌ها چیزی بسیار متفاوت به نظر می‌رسد.
